เคยได้ยินคุณปู่ คุณย่าที่บ้านบ่นไหมว่ารู้สึกปวดเข่า ปวดขา เดินไม่ไหว? ที่ดูเหมือนจะเป็นการพร่ำบ่นธรรมดา แต่แท้จริงแล้วเป็นอาการที่เราควรใส่ใจ เพราะมันเป็นสัญญาณของภาวะ ‘โรคข้อเข่าเสื่อม’ ซึ่งเป็นโรคที่พบได้บ่อยในกลุ่มผู้สูงอายุ
อาการของโรคข้อเข่าเสื่อม
- ปวดข้อเข่า
หากมีอาการปวดเข่าอยู่บ่อยครั้ง มักจะรู้สึกปวดแบบเป็น ๆ หาย ๆ เป็นระยะเวลาติดต่อกันราว ๆ 6 เดือน หรือรู้สึกปวดเวลาเคลื่อนไหวร่างกาย เช่น เดินนาน ๆ, พับเพียบ, นั่งยอง ถือว่ามีโอกาสเสี่ยงเป็นโรคข้อเข่าเสื่อม เชื่อว่าหลาย ๆ คนมักมองข้ามอาการเหล่านั้น คิดแค่ว่าปวดก็แค่นั่งพัก กินยาแก้ปวดเดี๋ยวก็หาย นั่นเป็นความคิดที่ไม่ถูกต้อง การปล่อยให้ความเจ็บปวดเกิดขึ้นนาน ๆ จะทำให้เป็นปวดเรื้อรังและปวดมากขึ้นกว่าเดิม
- เข่าฝืดตึง มีอาการเข่าติด
การที่รู้สึกว่าเข่าฝืดตึง เข่าติดนั้นมักจะพบในตอนเช้า หรือหลังจากตื่นนอน จะสังเกตได้ว่าบริเวณข้อเข่าไม่สามารถยืดเหยียดได้สะดวก และไม่สามารถงอเข่าได้เต็มที่ ทำให้การเคลื่อนไหวเป็นไปได้อย่างลำบาก
- เกิดเสียงในข้อเข่า
การได้ยินเสียงกรอบแกรบในข้อเข่าระหว่างเคลื่อนไหว เกิดจากข่อเข้าเริ่มสึกตัว จนเกิดการเสียดสีของเยื่อบุภายในหรือเอ็นที่หนาตัวขึ้น กระดูกอ่อนที่ปลายหัวกระดูกสึกตัวจนขรุขระ ทำให้เกิดเสียงและมักมีอาการปวดเข่าร่วมด้วย
- เข่ามีอาการบวม
อาการนี้สามารถสังเกตได้จากเวลาคลำหัวเข่า จะรู้สึกได้ว่าหัวเข่าแข็งและข้อเข่ามีความหนา ของอุณหภูมิบริเวณนั้นจะสูงผิดปกติ มีอาการเจ็บเมื่อใช้มือกด
- เสียวหัวเข่า
มีอาการเสียวหัวเข่าเวลาเดินหรือมีการเคลื่อนไหว เป็นผลจากความบกพร่องของส่วนประกอบของข้อ เช่น ข้อเข่าหลวม กล้ามเนื้อต้นขาอ่อนแรง
ระยะอาการของโรคข้อเข่าเสื่อม
ระยะที่ 1 – ทำงานและทำกิจวัตรประจำวันได้ตามปกติ แต่มีอาการปวดเข่าร่วมด้วย
ระยะที่ 2 – ทำงานหนักหรือทำงานที่ต้องเคลื่อนไหวเป็นเวลาติดต่อกันไม่ได้
ระยะที่ 3 – ทำกิจวัตรประจำวันไม่ได้
ระยะที่ 4 – เดินไม่ไหว
สาเหตุของโรคข้อเข่าเสื่อม
- อายุที่เพิ่มมากขึ้น
เนื่องจากเมื่ออายุเพิ่มขึ้น ผิวกระดูกอ่อนที่ข้อเข่าเกิดเสื่อมสภาพลงและสึกหรอจากการใช้งานตลอดทุกช่วงอายุ
- น้ำหนักมากกว่าเกณฑ์
ข้อเข่าของผู้ที่มีน้ำหนักมากกว่าเกณฑ์ทำให้ข้อเข่าต้องรับน้ำหนักเพิ่มขึ้น ผิวกระดูกอ่อนได้รับการเสียดสีมากกว่าปกติ
- เคยประสบอุบัติเหตุ
เช่น รถชน ทำให้บริเวณหัวเข่าหัก ข้อเข่าเลื่อนหลุด กระดูกสะบ้าเข่าหัก เส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าฉีกขาด
- กิจวัตรประจำวันที่ใช้ร่างกายหนักติดต่อกันนาน ๆ
เช่น ยกของหนักบ่อยครั้ง เดิน-ขึ้นลงบันไดวันละหลาย ๆ รอบ รวมถึงการนั่งยอง นั่งพับเพียบ ก็เป็นปัจจัยที่อาจทำให้เกิดโรคข้อเข่าเสื่อมเมื่ออายุมากขึ้น
แนวทางการดูแลโรคข้อเข้าเสื่อมด้วยตนเองเบื้องต้น
- เปลี่ยนพฤติกรรมในการใช้ชีวิตประจำวัน
หลีกเลี่ยงการยกของหนัก ไม่นั่งหรือยืนท่าเดิมเป็นเวลานาน ปรับเปลี่ยนอิริยาบถบ่อย ๆ รับประทานอาหารที่มีประโยชน์เพื่อหลีกเลี่ยงไม่ให้น้ำหนักเพิ่มขึ้นเกินเกณฑ์
- รับประทานยาแก้ปวด ยาแก้อักเสบ
การรับประทานยาดังกล่าวเป็นวิธีการแก้ปวดได้ตรงจุดที่สุดและเห็นผลอย่างรวดเร็ว แต่ไม่เป็นผลดีสำหรับคนที่มีอาการเรื้อรัง เมื่อรับประทานแล้วไม่หายหรือกลับมาเป็นบ่อย ๆ ควรไปพบแพทย์จะเป็นการดีที่สุด
- บริหารกล้ามเนื้อ
เช่น การว่ายน้ำ เดินเร็ว หรือเต้นแอโรบิกด้วยท่าที่ไม่กระโดด จะช่วยเพิ่มความแข็งแรงให้กับกล้ามเนื้อรอบข้อเข่ามากยิ่งขึ้น
อย่างไรก็ดีวิธีการบรรเทาอาการจากโรคข้อเข่าเสื่อมที่ดีที่สุดของการพบแพทย์ เพื่อให้คุณหมอวางแผนการรักษา เพราะในปัจจุบันมีแนวทางการรักษาที่เหมาะสมในแต่ละบุคคลหลากหลายวิธี จึงจำเป็นต้องวินิจฉัยหาสาเหตุที่แท้จริง จึงจะช่วยลดความเจ็บปวด และไม่ให้เกิดการลุกลาม เพื่อให้ผู้ป่วยกลับมามีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น